Kobiety o kobietach dla Wikipedii

Blisko 700 haseł o kobietach – m.in. naukowczyniach, artystkach, polityczkach, pisarkach czy sportsmenkach – powstało lub zostało uzupełnionych w ramach marcowych wydarzeń poświęconych kobietom w Wikipedii.

Projektantka, która stworzyła tak dobre kostiumy pływackie, że zakazano ich używania podczas zawodów, wynalazczyni papierowego filtra do kawy czy pierwsza kobieta z tytułem inżyniera. Dotychczas nieznane biografie wyjątkowych kobiet możemy już dziś znaleźć w Wikipedii. To wszystko dzięki ogromnemu zaangażowaniu wszystkich osób, które przez ostatni miesiąc tłumaczyły hasła, przeszukiwały mniej znane publikacje, czasopisma, strony internetowe w poszukiwaniu informacji i historii o kobietach, których osiągnięcia są znaczące, ale często pomijane, zapomniane lub umniejszane.

Udział w tworzeniu biogramów można było wziąć na dwa sposoby. Pierwszy to stworzyć hasło lub hasła w ramach akcji (Nie)znane kobiety Wikipedii i dopisywać je na specjalnie utworzonej stronie. Można także było wziąć udział w spotkaniach na żywo w Łodzi i Wrocławiu w ramach inicjatywy Art+Feminism.

Międzynarodowa akcja  Art+Feminism, polegająca na uzupełnianiu brakujących haseł Wikipedii na temat kobiet i kobiet w sztuce na dobre zagościła w Polsce. W ramach Art+Feminism od 6 lat na całym świecie organizowane są spotkania, edytony i warsztaty, podczas których każdy może nauczyć się edytowania Wikipedii i redagowania haseł.

Edyton to neologizm powstały ze spolszczenia słowa edit-a-thon. Wielogodzinne spotkanie edycyjne pod tą nazwą po raz pierwszy zostało zorganizowane we Wrocławiu, zaś jeszcze w lutym zostało poprzedzone szkoleniem z edytowania Wikipedii. Oba spotkania zostały zorganizowane przy współpracy z Kolektywem Kariatyda – wrocławską grupą artystek i historyczek sztuki. W marcowym wydarzeniu wzięło udział 16 osób, zaś jego efektem jest 21 artykułów w Wikipedii, w tym 19 biogramów artystek. Przykładowo, w trakcie spotkania znacząco został rozwinięty artykuł na temat polskiej projektantki form przemysłowych Julii Keilowej oraz artykuł dotyczący pierwszej kobiety na stanowisku profesorskim na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – Hanny Rudzkiej-Cybis.

Uczestnicy i uczestniczki spotkania otrzymali artystycznego zina, który został przygotowany specjalnie z okazji edytonu i udostępniony na wolnej licencji CC BY-SA 4.0. Jego zeskanowaną wersję można zobaczyć w zasobach Wikimedia Commons. Zin został przygotowany przez Kolektyw Kariatyda techniką riso przy wsparciu grupy wydawniczej Dzikie Przyjemności. Jego powstanie ma na celu wesprzeć większy udział kobiet w procesie tworzenia treści zawartych w tej największej encyklopedii świata.

W Polsce pierwsze spotkanie w ramach Art+Feminism odbyło się w 2018 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi z inicjatywy dr Alicji Kujawskiej – łódzkiej badaczki i członkini grupy artystycznej Frakcja. W marcu tego roku dwie niezależne grupy społecznych aktywistek z Łodzi i Wrocławia we współpracy ze Stowarzyszeniem Wikimedia Polska zorganizowały maratony edytowania Wikipedii. We Wrocławiu odbył się edyton z Kolektywem Kariatyda, a w Łodzi maraton pod hasłem ‘Gender + Non-Binary’ w Muzeum Sztuki. Dodatkowo odbyło się szkolenie w Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie zorganizowane z okazji cyklu spotkań Rok Kobiet z ASP.

Specjalistka ds. GLAM w Stowarzyszeniu Wikimedia Polska, Celina Strzelecka tak opowiada o współpracy z Kolektywem Kariatyda:

Nawiązałam kontakt z grupą kobiet mieszkających we Wrocławiu, które założyły Kolektyw Kariatyda. Są to głównie historyczki sztuki i artystki związane z Akademią Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta, a także Uniwersytetem Wrocławskim. Kariatyda będąca symbolem grupy umieszczonym na materiałach promocyjnych edytonu została zaprojektowana przez Karolinę Dzimirę-Zarzycką i Małgorzatę Rzerzychę-Myśliwy. Stworzony przez artystki kolaż łączy w sobie motyw kobiecy (Kariatyda), symbol wiedzy (książki) i akcji (maszyna do pisania).
Kariatyda w kontekście przeprowadzonego edytonu jest niezwykle znaczącym symbolem. Nie podtrzymuje już architektonicznego elementu budowli, lecz dźwiga na swej głowie ogrom wiedzy dotyczącej osiągnięć kobiet, który nie został jeszcze w Wikipedii ukazany. Zjawisko to jest określane jako gender gap. Uzupełnianie wiedzy umożliwia trzymana przez Kariatydę w prawej ręce maszyna do pisania, która w bardziej nowoczesnej odsłonie mogłaby być laptopem. Lewa ręka kariatydy jest za to zastąpiona symbolem Art+Feminism, gdzie zaciśnięta w buńczucznym geście pięść trzyma pędzel malarski – odnosząc się do obszaru działań grupy skoncentrowanego wokół pisania w Wikipedii artykułów biograficznych polskich pionierek w dziedzinie sztuki. Współpraca z Kolektywem przy okazji organizacji edytonu była dla mnie dużą przyjemnością. Dziewczyny naturalnie z racji swojego wykształcenia mają ogromną wiedzę dotyczącą wartościowych i encyklopedycznych źródeł na temat ważnych polskich artystek. Ponadto posiadają nieoczywistą zdolność pisania i redagowania tekstu, co jest umiejętnością kształtowaną latami, którą trudno nabyć w trakcie szkoleń z edytowania Wikipedii. Jestem również bardzo zadowolona, że na edyton przyszli wrocławscy wikipedyści i wikipedystki mający doświadczenie w projektach Wikimedia. Okazali się oni bardzo otwarci i pomocni dla osób, które niedawno założyły konto w Wiki i dokonywały swoich pierwszych edycji.  

W marcu odbyło się również w szkolenie w Krakowie, w którym wzięło udział 12 osób – artystki i artyści afiliowani przez Akademię Sztuk Pięknych im. Jana Matejki. Spotkanie odbyło się w ramach akcji Rok Kobiet z ASP, która wiąże się z faktem 100-lecia przyjęcia kobiet w poczet studentów. Na tej stronie można zobaczyć statystyki wszystkich edycji ze spotkania, którego efektem jest 10 nowych artykułów. Największy z nich dotyczy Zofii Baltarowicz-Dzielińskiej – pierwszej studentki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Artykuł został stworzony przez dr hab. Iwonę Demko – inicjatorkę szkolenia, która tak mówi o wydarzeniu:

Od dłuższego czasu myślałam o tworzeniu haseł w Wikipedii. Ostatnio moje zainteresowanie przybrało na sile, ponieważ zajmując się badaniem sylwetki pierwszej studentki na ASP w Krakowie, Zofii Baltarowicz-Dzielińskiej, obiecałam sobie, że będę autorką hasła jej poświęconemu.  Warsztaty prowadzone przez Celinę Strzelecką były bardzo pomocne. Dzięki tym warsztatom udało mi się stworzyć hasło: Zofia Baltarowicz-Dzielińska, a także hasło: Ewa Janus dotyczące mojej pani dziekan. Mam w planach kolejne hasła, wszystkie związane z kobietami, artystkami. Myślę, że lekcje uzupełniania Wikipedii powinny należeć do obowiązkowego programu szkół. Jest to doskonały sposób na uczenie się. A wymiernym efektem tej nauki jest hasło w Wikipedii. Dużym plusem jest to, że hasło można edytować i zmieniać, dopisywać, czego nie da się zrobić w tak łatwy sposób w książce. Kobiety ciągle są marginalizowane i mało angażują się w popularyzowanie wiedzy. Nie dbają o pamięć o sobie, ani o pamięć innych kobiet. Są bardziej wymagające w stosunku do kobiet niż do mężczyzn. Z większą łatwością przychodzi im uznanie zasług mężczyzn niż kobiet. Często też nie przywiązują wagi do zostawiania śladów historycznych. Wiem, bo sama kiedyś tak miałam.

Uczestniczki dwudniowego spotkania w Muzeum Sztuki – w tym kilka osób, które redagowały Wikipedię po raz pierwszy – napisały 15 nowych artykułów o artystkach i kobietach związanych z kulturą i sztuką. Dalsze 60 artykułów rozbudowano o przypisy i uzupełniono. Dwie z nowych edytorek, które nie redagowały wcześniej Wikipedii, po krótkim szkoleniu napisało aż po 3 nowe, rozbudowane hasła. Co ciekawe, artykuł poświęcony reżyserce filmowej Barbarze Hammer – został zilustrowany fotografią, którą zrobiono artystce podczas innego spotkania w ramach Art+Feminism w Nowym Jorku. Na tej stronie można zobaczyć statystyki wszystkich edycji z łódzkiego spotkania. Dziękujemy Muzeum Sztuki w Łodzi za zapewnienie uczestniczkom przyjaznego miejsca do pracy oraz materiałów bibliograficznych.

Tak o inicjatywie mówi dr Alicja Kujawska:

Art+Feminism w 6 roku działalności nabiera coraz bardziej międzynarodowego charakteru: od Stanow Zjednoczonych, gdzie się narodzila ta kampania, Afryki, Azji, przez Federacje Rosyjska po Karaiby i kraje Skandynawskie. Tym, co zaintrygowało mnie w tym pomyśle, kiedy się o nim dowiedziałam pod koniec 2017 roku, jest bliskie memu sercu do-it-yourself: idea wzięcia odpowiedzialności za Wikipedię i budowania jej małymi krokami, uparcie, szkoląc się ciągle, a także by podnosić tematy, które były – a czasem i pozostają nadal – pomijane. Zmiana przyzwyczajeń, by przedstawiać sztukę kobiet, osób niebinarnych, czy trans, to długotrwały proces, podobnie jak edukowanie kobiet, by odważały się pisać o sobie i innych kobietach. Art+Feminism, mając charakter międzynarodowej wspólnoty, adresuje inkluzywność, jak rzadko która inicjatywa: niebinarność, przedsiębiorczość kobiet, sztukę mniejszości etnicznych, czy tzw. POC – people of colour. Będąc członkinią grupy artystek Frakcja mam okazję obserwować, że dbałość o dokumentację nie tylko własnych prac, ale i myślenie systemowe o archiwizacji osiągnięć innych kobiet, tworzenie choćby i wirtualnego archiwum sztuki kobiet to zadanie, z którym na większą skalę mierzymy się dopiero teraz. Wierzę, że idziemy we właściwym kierunku, A+F rozwija się. Fakt, że udało mi się namówić do współpracy Dział Edukacji Muzeum Sztuki w Łodzi, z nieocenionymi Agnieszką Pinderą i Martą Madejską, podobnie jak Martę Moraczewską z Wikimedia to dla mnie powód do radości. Mamy także szczęście współpracować z coraz to nowymi edytorkami, z coraz młodszych roczników – to sama radość.

W sumie w marcu uczestniczki warsztatów A+F w Polsce napisały ponad 40 nowych haseł w Wikipedii i uzupełniły ponad 300 innych. Można śmiało powiedzieć, że ta coroczna globalna akcja przyjęła się w Polsce na dobre. Wszystkim uczestniczkom spotkań ze sztuką i Wikipedią najserdeczniej dziękujemy i zapraszamy do dalszego edytowania i kolejnych wspólnych spotkań!

---

AUTORKI

Marta Malina Moraczewska, Celina Strzelecka, Agnieszka Marszał