Stowarzyszenie Wikimedia Polska wspólnie z Narodowym Instytutem Dziedzictwa rozwija projekt „Żywa tradycja w Wikipedii”. Celem projektu jest zwiększenie widoczności niematerialnego dziedzictwa kulturowego na stronach polskich i zagranicznych Wikimediów oraz stworzenie możliwości oddolnej dokumentacji i inwentaryzacji dziedzictwa przez społeczności, grupy i osoby indywidualne będące jego depozytariuszami (nosicielami) zgodnie z ideą Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Jest to pierwsza inicjatywa wikipedystyczna w Polsce dotycząca Konwencji UNESCO z 2003 roku.

„Żywa tradycja w Wikipedii” to projekt edukacyjno-badawczy, który zachęca przedstawicieli lokalnych wspólnot do opowieści o swoim dziedzictwie kulturowym przy użyciu technologii cyfrowych i polega na długofalowej pracy ze społecznością. Wikipedia i jej projekty siostrzane mogą stać się narzędziami do samodzielnego przekazywania wiedzy o dziedzictwie kulturowym, uzupełnieniem przekazu międzypokoleniowego, odpowiedzią na zagrożenia w ochronie dziedzictwa niematerialnego, wśród których UNESCO wskazuje:zmniejszone zainteresowanie młodego pokolenia zahamowanie przekazu, zmiany spowodowane globalizacją kultury, nowymi produktami i technologiami.Projekt ten ma pokazać, że nowe technologie nie muszą stanowić zagrożenia, lecz mogą stać się receptą na osłabiony przekaz.

Projekt został objęty honorowym patronatem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego

Realizacji tego zadania podejmie się zespół złożony z: wikipedystów i przedstawicieli społeczności – tzw. depozytariuszy dziedzictwa.

Kim są depozytariusze dziedzictwa?

To osoby, grupy, wspólnoty reprezentujące daną tradycję, umiejętność, wiedzę czyli inaczej mówiąc „nosiciele” dziedzictwa kulturowego. Depozytariusze to twórcy drewnianych zabawek ze Stryszawy, to koronczarki wykonujące koronkę klockową z Krakowa, szopkarze z Krakowa i twórczynie malujące porcelanę opolską i kroszonkarki. To właśnie z tymi niesamowitymi osobami współpracujemy.

Tegoroczna edycja projektu obejmie przeszkolenie i wspólną pracę z wybranymi depozytariuszami dziedzictwa, których umiejętności zostały wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w kategoriach „wiedza i umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym”.

Jak działamy w projekcie?

Projekt „Żywa tradycja w Wikipedii” kładzie nacisk na edukację długofalową. Zakłada powstanie sieci osób współpracujących z depozytariuszami na zasadzie wiki-mentoringu. 

HARMONOGRAM DZIAŁAŃ

• wikipedyści w okresie kwiecień 2021 – marzec 2022 zrealizują serię szkoleń dla depozytariuszy z edytowania wikimediów po to, aby osoby te nauczyły się tworzyć i uzupełniać informacje oraz dodawać materiały na temat dziedzictwa swojej społeczności czy regionu.
• równoległym etapem będzie powołanie grupy wiki-mentorów. Zakładamy, że jeden wiki-metor / jedna wiki-mentorka będzie miał/-a pod opieką kilka osób, a jego/jej zadaniem będzie w okresie marzec/kwiecień 2022- wrzesień/październik 2022: 1-3 wyjazdy w teren, kontakt zdalny, pomoc w kwestiach technicznych, zachęcanie do działania i sprawdzanie co do tej pory udało się grupie osiągnąć. Zaangażowanie wiki-mentora/-ki w całość projektu wyniesie 1,5-2,5 miesiąca i powinno zakończyć się do połowy października 2022 r.
• faza pilotażowa polegać będzie na pracy z wybranymi grupami depozytariuszy, które zostaną przeszkolone z obsługi wikimediów i otrzymają do pomocy wiki-mentorów.
• do kolejnego etapu zostaną zaangażowane kolejne grupy w liczbie zależnej od możliwości czasowych i merytorycznych wiki-mentorów.
  
  

Co chcemy osiągnąć?

W ramach projektu „Żywa tradycja w Wikipedii ” przede wszystkim powstanie materiał ilustracyjny oraz audio i wideo, powiększający zasoby Wikimedia Commons: ilustracje, zdjęcia, reprodukcje, filmy i nagrania audio – stworzony przez depozytariuszy (m.in. twórców ludowych). Materiał ten będzie dotyczyć przykładów niematerialnego dziedzictwa kulturowego wyrażanego poprzez:

a) tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego;

b) sztuki widowiskowe;

c) zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne;

d) wiedzę i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata;

e) umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym.

Jednym z działań będzie także rozbudowa już istniejących lub utworzenie nowych haseł dotyczących niematerialnego dziedzictwa kulturowego: haseł zajmujących się koncepcją dziedzictwa oraz elementami wpisanymi na polską Krajowa listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego i Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO, oraz artykułów dotyczącej samej Konwencji.

Hasła będą rozwijane w wielu wersjach językowych – docelowo w językach wszystkich Państw- Stron Konwencji.

Działaniem realizowanym w większym stopniu przez ekspertów może być powiększenie zasobów Wikiźródeł, w których gromadzone są oryginalne, uprzednio opublikowane teksty, dokumenty historyczne rangi państwowej lub międzynarodowej, książki i artykuły.

W duchu etnografii i bazując na doświadczeniach projektów EtnoWiki, chcemy spotykać depozytariuszy dziedzictwa i wikipedystów (wiki-mentorów/-ki i osoby od szkoleń) w regionach bliskich danej grupie depozytariuszy dziedzictwa. Uważamy, że poznanie potrzeb depozytariuszy i kontekstu ich twórczości na miejscu, są niezbędne do uzyskania dobrych efektów w projekcie.

Przeczytaj więcej o metodach pracy w projekcie.