Ten wpis kieruję do studentów, którzy chcą na szybko dowiedzieć się jak napisać poprawny artykuł dotyczący prawa, który zostanie bez problemu zaakceptowany. Staram się pisać krótko i uwzględnić jak najwięcej często popełnianych błędów.

Mała uwaga na wstępie

Piszę o dobrych, bezpiecznych praktykach. Zachęcam do pisania przemyślanych, kompletnych artykułów (na poziomie krótkiego odczytu popularnonaukowego). Nie dziwcie się, że niektóre istniejące artykuły w Wikipedii są wybrakowane albo niekonsekwentne. Od ok. 8 lat stawiamy na jakość, ale jest jeszcze wiele treści powstałych w okresie parcia na ilość. Sukcesywnie je poprawiamy i nie zawsze mogą być one wzorem do naśladowania.

W razie wątpliwości prosimy o kontakt na stronie Pytania nowicjuszy (którą czytają różni wikipedyści chętni pomagać nowym) lub indywidualnie z przewodnikami.

Zrzuty ekranu pochodzą z mojego artykułu o teście trójstopniowym, który polecam jako wzór. Krótka forma, też mojego autorstwa: copyright. Średnia długość, w większości mój: prawo cytatu.

Krok 0: Zanim zaczniemy pisać. Zasady encyklopedii

Encyklopedia powszechna

Wikipedyści z regionu Środkowej i Wschodniej Europy spotkali się w Dilidżanie w Armenii podczas corocznej konferencji CEE Meeting. Od 27 do 29 sierpnia dyskutowali, wymieniali się doświadczeniami i planowali nowe projekty. Wśród uczestników spotkania była także sześcioosobowa delegacja Stowarzyszenia Wikimedia Polska. 

Współpraca w ramach społeczności wikipedystów z Europy Środkowej i Wschodniej (CEE) jest ważną częścią działalności naszego stowarzyszenia. Społeczność wikipedystów z tego regionu konsekwentnie od kilku lat organizuje coraz więcej wspólnych projektów i inicjatyw, stając się jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się grup w całym świecie Wikimedia. Przyczyniają się do tego organizowane od pięciu lat konferencje CEE Meeting, podczas których wikimedianie z Europy Środkowej i Wschodniej uczą się od siebie nawzajem. Spotkania Wikimedia CEE stały się kuźnią nowych pomysłów, platformą wymiany doświadczeń i nawiązywania kontaktów, które umożliwiają realizację międzynarodowych projektów (jak np. największy na świecie konkurs pisania haseł na Wikipedii CEE Spring). 

Tegoroczna konferencja zorganizowana została w budynku międzynarodowej szkoły UWC Dilijan, w której uczy się młodzież z całego świata. Wielokulturowość tego miejsca czyniła z niego doskonałe otoczenie dla spotkania wikimedian z ponad 25 krajów. Konferencja zgromadziła niemal 70 uczestników, wśród których oprócz przedstawicieli środkowo-wschodnioeuropejskich organizacji zajmujących się promowaniem Wikipedii i jej projektów siostrzanych, byli także przedstawiciel Europeany oraz przedstawiciele Wikimedia Foundation i dyrektor zarządzająca tejże fundacji, Katherine Maher.

[caption id="attachment_1996" align="aligncenter" width="640"] Dyskusja na temat projektu CEE Spring 2016 (fot. Beko, CC-BY-SA 4.0)[/caption]

Wielką wartością tegorocznej konferencji był bardzo solidnie przygotowany program. Aby upewnić się, że będzie on jak najlepiej odpowiadał na potrzeby społeczności, przed zaproszeniem wykładowców i zaplanowaniem sesji, zbadano czego uczestnicy chcieliby się dowiedzieć i nauczyć podczas konferencji. Końcowy efekt to trzy dni warsztatów, prezentacji i dyskusji, odbywających się w dwóch równoległych ścieżkach tematycznych. Jakby tego było mało, umożliwiono uczestnikom dalsze prace również po zakończeniu zaplanowanych obrad, dzięki czemu program niedzielny przedłużono dodatkowo o sesję poświęconą współpracy z instytucjami edukacyjnymi oraz panel dyskusyjny dotyczący przyszłości CEE Meeting.

Swój wkład w program mieli również przedstawiciele Wikimedia Polska. Przeprowadziliśmy w sumie siedem prezentacji i warsztatów (obejmujących takie zagadnienia jak GLAM, edukacja, komunikacja, budowa lokalnej społeczności i raportowanie) oraz moderowaliśmy trzy sesje tematyczne. Promowaliśmy nasz projekt Etnografia Karpat, prowadzony wspólnie z Państwowym Muzeum Etnograficznym oraz uczestniczyliśmy w podsumowaniu wielkiego międzynarodowego projektu CEE Spring 2016, który wspieraliśmy organizacyjnie.

Co przywieźliśmy z Dilidżanu? Oprócz cennej wiedzy (m.in. z zakresu promocji Wikipedii, rozwiązywania konfliktów, Wikidata, współpracy z instytucjami związanymi z kulturą i edukacją oraz z zarządzania projektami), zyskaliśmy kontakty, inspiracje oraz kilka fantastycznych pomysłów na nowe projekty (za wcześnie, by mówić o szczegółach, ale bądźcie czujni - będziemy informować jak tylko nabiorą kształtów). Upewniliśmy się też po raz kolejny, że uczestnictwo w tego typu spotkaniach stanowi dużą wartość merytoryczną dla naszej organizacji.

Encyklopedia jest źródłem pierwszego kontaktu. Nie piszemy wywodu naukowego ani praktycznego poradnika. Opisujemy pojęcia (norma prawna, centralny organ administracji, pozew). Zamiast „Angielski proces karny w ujęciu prawnoporównawczym” opisujemy „Postępowanie karne (Anglia)”, a tam powinna się też znaleźć np. historia tego procesu. Komparatystyczne eseje nie są encyklopedyczne. Opisanie obecnych źródeł czy obecnych funkcji danej gałęzi prawa powinno być w artykule o tej gałęzi, a nie w osobnych artykułach. Z kolei historia czy filozofia danej gałęzi prawa zasługuje na osobny artykuł.

Piszemy encyklopedię nie tylko prawniczą. Nie zawłaszczamy tematu ujęciem prawniczym. Istnieje wiele tematów, które można omówić równorzędnie pod kątem prawniczym, ekonomicznym, socjologicznym, politologicznym lub filozoficznym. Na plus jest dodanie np. statystyk socjologicznych. Jeżeli w ujęciu prawniczym dane pojęcie ma osobne znaczenie, dobrze jest utworzyć artykuł pod hasłem „nasz temat (prawo)”, jak np. „rzecz (prawo)”.

Piszemy ponadtymczasowo. Nie skupiamy się na obecnym stanie rzeczy. Równorzędnie do stanu obecnego, a nie tylko porównawczo, możemy opisać historię. Spisy aktualnych źródeł danego prawa są usuwane. Unikamy takich sformułowań jak „w obecnym stanie prawnym”.

Piszemy encyklopedię po polsku, ale nie polską. W encyklopedii równorzędnie do prawa polskiego, a nie tylko porównawczo, możemy opisać dane zagadnienie w innych systemach prawnych. Prawo polskie opiszemy poniżej prawa belgijskiego. Zamiast: „Zabójstwo – typ przestępstwa określony w art. 148 k.k.” piszemy „Zabójstwo – przestępstwo polegające na zabiciu człowieka”.

Nasz własny tekst…

Piszemy na podstawie tekstów prawniczych, a nie tekstów prawnych. Nie cytujemy tekstów aktów prawnych, tylko do nich odsyłamy (zob. sekcję dotyczącą przypisów).

Zanim coś napiszemy, gromadzimy przynajmniej 2–3 książki na dany temat, raczej różnych autorów. Szanujemy ich prawa autorskie. Kompilujemy to, co napisali i piszemy swoimi słowami. Nie powtarzamy całych zdań czy sformułowań (chyba że w cytacie). Staramy się nie powtarzać kolejności argumentów jednego autora, ponieważ do samego doboru i kolejności informacji (w tym: wyliczeń i spisu treści) też mogą istnieć prawa autorskie, których nie wolno naruszyć.

Podsumowując: czytelnik ma mieć wrażenie, że tego tekstu jeszcze nie czytał.

…ale żadnych własnych informacji

Piszemy wyłącznie to, co inni opublikowali w rzetelnych źródłach. Istnieją źródła bardziej i mniej rzetelne. Na pierwszym miejscu są teksty doktryny: książki, monografie, komentarze, czasopisma naukowe, księgi jubileuszowe. Ogólnopolska prasa typu „Dziennik Gazeta Prawna” też może być. Omijamy blogi praktyków prawa.

Po każdej informacji wstawiamy przypis z adresem bibliograficznym do źródła (zob. sekcję dotyczącą przypisów). Żeby uprościć pisanie przypisów, polecam przypisy harwardzkie, w których podajemy tylko nazwisko, rok i stronę. Pełen adres bibliograficzny możemy wtedy umieścić w rozdziale „Bibliografia”, bezpośrednio pod przypisami.

Podsumowując: specjalista ma mieć wrażenie, że niczego nowego się od nas nie dowiedział.

Krok 1: Zaczynamy pisać. Układ tekstu i styl

Układ tekstu

Zaczynamy od hasła, czyli tego, co jest w nazwie artykułu. Następnie myślnik i definicja. Jak informują nasze helpy, definicja „powinna być czytelna, niezbyt długa ani szczegółowa, napisana przystępnym językiem, umożliwiająca czytelnikowi szybkie dowiedzenie się, o co chodzi, co to jest bez czytania rozwinięcia”.

Następny akapit to wstęp, który wprowadza do tematyki artykułu i streszcza jego zawartość. Dobry wstęp ma skłonić do przeczytania dalszej części artykułu poprzez podsumowanie kluczowych kwestii. Nie musimy tam wstawiać przypisów, o ile te same informacje pojawią się dalej.

Dalej piszemy kolejne rozdziały, rozpoczęte nagłówkami. Dzielimy tekst na mniej więcej równe rozdziały, każda myśl w osobnym akapicie. Akapity powinien łączyć spójny tok wypowiedzi. Unikamy tworzenia akapitów jednozdaniowych i rozdziałów jednoakapitowych. Na tym etapie warto wstawiać przypisy, albo zaznaczać sobie gdzie mają być i do czego (jeżeli wolimy je wstawić po napisaniu tekstu).

Staramy się pisać zdaniami. Wypunktowanie, numerowanie, tabele itd. to dodatki, a nie zamienniki zdań. Piszemy starannie, budujemy poprawne zdania, uważamy na znaki interpunkcyjne (szczególnie przecinki, apostrofy, myślniki).

Styl

Piszemy prostym, suchym językiem przystępny tekst edukacyjny, informacyjny:

• nie używamy sformułowań łacińskich takich jak sui generis, prima facie, ergo, primo, in casu, tempore criminis – bo nie każdy czytelnik zna łacinę. Lepiej: „swego rodzaju”, „na pierwszy rzut oka”, „więc”, „po pierwsze”, „w danym przypadku”, „w czasie popełnienia przestępstwa”;
• bardzo formalne słowa takie jak „albowiem/bowiem” zastępujemy prostszymi typu „ponieważ”;
• unikamy inwersji i strony biernej: zamiast „orzekana mogła być” lepiej „mogła być orzekana”, a nawet „sąd mógł orzec”;
• odrzucamy styl specjalistyczny: nie piszemy o sporach w doktrynie (tylko o „kwestiach, co do których naukowcy mają różne poglądy”). Zamiast „doktryna i orzecznictwo” lepiej napisać „naukowcy i sądy”, zamiast „ma charakter materialnoprawny” piszemy „jest materialnoprawny”, zamiast „do dnia 1 stycznia” – „do 1 stycznia”;
• unikamy wyrazów pochodzenia obcego oznaczających prawnicze pojęcia, jeżeli mamy polskie odpowiedniki, np. zamiast „ekskulpacja” piszemy „wykazanie braku winy” (chyba że piszemy artykuł o ekskulpacji);
• unikamy wtrąceń takich jak „można/należy zauważyć/stwierdzić/wskazać”, „ciekawym/istotnym aspektem jest” – bo one dodają tekst, a nie dodają informacji;
• nie piszemy „można wyróżnić” albo „wyróżniamy”, tylko „wyróżnia się” – bo tylko referujemy co kto inny wyróżnił (zob. sekcję dotyczącą zasad). Ponadto w encyklopedii nie ma „my autor” ani „my: autor i czytelnicy”;
• odrzucamy emfazę, przymiotniki i przysłówki typu „oczywiście”, „niewątpliwie”. Takie jak „wyjątkowo” stosujemy oszczędnie, np. gdy piszemy o wyjątku w opozycji do zasady. Natomiast kiedy chcemy coś podkreślić sami – nie podkreślamy.

Krok 2: Przypisy. Gdzie i jak je wstawić

Liczba przypisów

Przypominam, przypis bibliograficzny do źródła wstawiamy po każdej informacji. Przed kropką kończącą zdanie, przed nawiasem kończącym wtrącenie. Jeżeli napisaliśmy cały akapit na podstawie treści z tej samej strony tej samej książki, wystarczy jeden przypis na końcu akapitu. Ale przypisowe skąpstwo ma granice: akapity nie mogą być za długie, bo takie się źle czyta. Gdy dzielimy akapit z jednym przypisem, powstaje nowy, który na końcu nie ma przypisu. Tak więc rozważnie. Najlepiej, gdy w akapicie są treści z różnych źródeł, wtedy jest kilka przypisów i widać, do którego momentu informacja jest skąd.

Nie stosujemy op. cit. ani ibidem. Poniżej opiszę wstawianie przypisów do nowych pozycji i ponowne wstawianie do tych samych.

Wstawianie przypisu: książki

Jeżeli źródłem jest książka, to podajemy numer konkretnej strony. Do cytowania książek polecam wspomniany szablon odn i przypisy harwardzkie. Szablony wstawiamy z menu „Wstaw”:

Jeżeli chcemy ponownie wstawić przypis do tej samej książki, kopiujemy znaczek przypisu i wklejamy go tam, gdzie chcemy go mieć:

W razie potrzeby zmieniamy numer strony.

Wstawianie przypisu: inne

Inne pozycje bibliograficzne, oprócz aktów normatywnych – np. publikacje elektroniczne z LEX-a, strony internetowe, wyroki, do których nie mamy adresu URL – cytujemy za pomocą menu „Przypis”. Do cytowania stron internetowych i publikacji mających DOI używamy zakładki „Automatycznie”, a do cytowania artykułów z czasopism i wszystkiego tego, co nie działa automatycznie – zakładki „Ręcznie” → opcji „Podaj źródło”:

Jeżeli chcemy wstawić przypis do tej samej pozycji, to używamy zakładki „Użyj istniejącego”:

Wstawianie przypisu: akty normatywne

Przypominam: nie cytujemy treści przepisów (zob. sekcję dotyczącą zasad). Kiedy wspomnimy o ustawie czy o przepisie, wtedy w przypisie podajemy dany akt wraz z miejscem publikacji. Ale nie wszystko wpisujemy jako zwykły tekst. Dziennik Ustaw, EUR-Lex czy Monitor Polski mają swoje szablony, które formatują tekst i wstawiają link do danego aktu. Przykładowo przypis do ustawy o prawie autorskim wstawiamy tak:

1. wybieramy menu „Przypis” → zakładka „Ręcznie” → opcja „Zwykły wygląd”,
2. w polu wpisujemy Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
3. otwieramy nawias i w tym samym oknie wybieramy „Wstaw” → „Szablon” → wpisujemy dziennik ustaw i uzupełniamy zgodnie ze wskazówkami: rok 1994, numer 24, pozycja 83. Klikamy „Wstaw”, dopisujemy „ze zm.”, zamykamy nawias, kończymy kropką i  „Wstaw”.

Wtedy przypis wygląda tak:

Pamiętajmy o takich drobiazgach jak kropki na końcu przypisów i „ze zm.”, jeżeli ustawa była nowelizowana. Starsze polskie ustawy mają rok, numer i pozycję, nowsze tylko rok i pozycję.

Krok 3: Wikizacja, czyli Wikipediowe formatowanie

Na koniec można zająć się formatowaniem:

• hasło (nazwę artykułu, pierwszą część definicji) pogrubiamy (ikonka A albo Ctrl+B). Nie pogrubiamy niczego poza hasłem i tylko w definicji;
• linkujemy pojęcia (ikonka połączonych ogniw albo Ctrl+K). Nie wstawiamy linków nagłówkach. Nie boimy się linkować do jeszcze nieopisanych pojęć. W polu, w którym wyszukujemy stronę do podlinkowania, piszemy jej nazwę:

• formatujemy nagłówki. Korzystamy z opcji „Podstawowy nagłówek rozdziału” i w razie potrzeby z nagłówków podrozdziałów, które wyświetlają się w tym menu, w którym domyślnie widzimy „Akapit”. Nie wytłuszczamy nagłówków dodatkowo. Nie wstawiamy dwukropków czy kropek na końcu;
• jeżeli trzeba, korzystamy z automatycznego wypunktowania lub numerowania. Nie piszemy tego ręcznie od myślników itp.;
• dodajemy kategorię (ikonka „hamburgera”, czyli trzy poziome paski → ikonka metki). Bezpiecznie jest dodać tylko kategorię gałęzi prawa. Kategorie to nie tagi – jeżeli piszemy o służebności przesyłu, nie szukamy 7 kategorii: służebność, przesył, prawo rzeczowe, prawo cywilne, prąd, prawo, ograniczone prawa rzeczowe; wystarczy samo prawo rzeczowe:

Krok 4: Prośba o sprawdzenie

Prośby o sprawdzenie artykułów można zgłaszać na Pytaniach nowicjuszy, na tej samej stronie, na której możemy poprosić o wyjaśnienie wątpliwości, lub przewodnikom.

Jeżeli podoba Wam się pisanie w Wikipedii, prosimy o więcej edycji i zapraszamy do do Wikiprojektu Prawo. Jako aktywni wikipedyści uzyskacie m.in. możliwość otrzymania wsparcia od Wikigrantów lub Biblioteki Wikipedia.

Na koniec dwie ciekawostki. Za pomocą tego narzędzia możecie dowiedzieć się ile osób czyta Wasz artykuł i porównywać wyniki innych artykułów. Dodatkowo polecam obejrzeć filmik o upraszczaniu języka urzędowego. Język prawniczy jest bardzo podobny do urzędowego, a styl encyklopedyczny ma cechy języka prostego.